การสำรวจการจัดการศึกษา เรื่อง การดูแลรักษาข้อมูล (Data curation) ในหลักสูตรบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศศาสตร์ ในประเทศไทย *
Exploring Data Curation Education in Library and Information Science Curriculum in Thailand *
Abstract
การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาสภาพปัจจุบัน แนวโน้ม และความท้าทายในการจัดการศึกษา เรื่อง การดูแลรักษาข้อมูล (Data curation) ในหลักสูตรบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศศาสตร์ในประเทศไทย โดยใช้วิธีวิจัยแบบผสานวิธี (Mixed method research) ประกอบด้วยการวิเคราะห์เอกสารหลักสูตรและการสัมภาษณ์ ผู้ให้ข้อมูลได้แก่ หัวหน้าภาควิชา/สาขาวิชาบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศศาสตร์ในมหาวิทยาลัยของรัฐและในกำกับของรัฐ 15 แห่ง ผลการวิจัย พบว่า ไม่ปรากฏว่ามีการจัดการศึกษาระดับหลักสูตรเฉพาะสาขาการดูแลรักษาข้อมูล แต่มีสถาบันการศึกษาหนึ่งแห่งมีแผนที่จะเปิดหลักสูตรสาขาการดูแลรักษาข้อมูลในระดับบัณฑิตศึกษา สำหรับการจัดการศึกษาระดับรายวิชา ไม่ปรากฏรายวิชาที่มีชื่อวิชา “การดูแลรักษาข้อมูล” หรือ “การดูแลรักษาดิจิทัล” แต่เมื่อพิจารณาตามแนวคิดของการดูแลรักษาข้อมูล และ/หรือการดูแลรักษาดิจิทัล พบว่า มีรายวิชาที่มีเนื้อหาเกี่ยวกับการดูแลรักษาข้อมูลเป็นรายวิชาทั้งรายวิชา (Standalone course) ซึ่งกำหนดชื่อรายวิชาหลากหลาย ส่วนการจัดการศึกษาในระดับหัวข้อ ปรากฏว่ามีการกำหนดเป็นหัวข้อกระจายในรายวิชาต่าง ๆ ที่เกี่ยวข้อง อย่างไรก็ตาม โรงเรียนบรรณารักษศาสตร์และสารสนเทศศาสตร์ในประเทศไทยตระหนักถึงความสำคัญของการดูแลรักษาข้อมูลดิจิทัล และเห็นความจำเป็นที่ต้องปรับปรุงหลักสูตร สร้างความตระหนักรู้แก่สังคม และให้ความรู้แก่สังคมวิชาชีพ โดยอาจเป็นการศึกษาในระบบและนอกระบบ ส่วนความท้าทายในการจัดการศึกษา มี 5 ประเด็น ได้แก่ 1) การสร้างการรับรู้ของสังคมที่มีต่อการดูแลรักษาข้อมูล 2) ทรัพยากรสำหรับการจัดการเรียนการสอน 3) ความรู้ความเชี่ยวชาญของผู้สอน 4) การสร้างความร่วมมือกับเครือข่ายวิชาชีพและสถานประกอบการ และ 5) ความต้องการของตลาดงาน
References
Ball, A. (2010). Review of the state of the art of the digital curation of research data. ERIM Project Document no 26, ERIM Project Document erim1rep091103ab12, University of Bath, Bath.
Beagrie, N. (2006). Digital curation for science, digital libraries, and individuals. International Journal of Digital Curation, 1(1), 3–16.
Beagrie, N., & Pothen, P. (2001). Digital curation: Digital archives, libraries, and e-Science seminar. Retrieved January 28, 2020, from http://www.ariadne.ac.uk/issue/30/digital-curation/.
Cox, A. M., Verbaan, E., & Sen, B. (2012). Upskilling liaison librarians for research data management. Retrieved January 28, 2020, from http://www.ariadne.ac.uk/issue/70/cox-et-al/.
Fulton, B., Botticelli, P., & Bradley, J. (2011). Digln: A hands-on approach to a digital curation curriculum for professional development. Journal of Education for Library & Information Science, 52(2), 95–109.
Gold, A. (2010). Data curation and libraries: Short-term developments, long-term prospects. Retrieved January 28, 2020, from https://digitalcommons.calpoly.edu/lib_dean/27/.
Harris-Pierce, R. L., & Liu, Y. Q. (2012). Is data curation education at library and information science schools in North America adequate? New Library World, 113(11/12), 598–613.
Heidorn, P. B. (2011). The emerging role of libraries in data curation and e-science. Journal of Library Administration, 51(7-8), 662-672.
Higgins, S. (2008). The DCC curation lifecycle model. International Journal of Digital Curation, 3(1), 134-140.
Higgins, S. (2018). Digital curation: The development of a discipline within information science. Journal of Documentation, 74(6), 1318–1338.
Infographic Thailand. (2014). Triamprom pratedthai soo digital Thailand. Retrieved January 28, 2020, from http://infographic.in.th/infographic/เตรียมพร้อมประเทศไทยสู-2. (In Thai).
Keralis, S. D. C. (2012). Data curation education: A snapshot. Retrieved January 28, 2020, from https://www.clir.org/pubs/reports/pub154/education/.
Kim, J. (2015). Competency-based curriculum: An effective approach to digital curation education. Journal of Education for Library and Information Science Online, 56(4), 283–297.
Kim, J. (2016). Who is teaching data: Meeting the demand for data professionals. Journal of Education for Library and Information Science, 57(2), 161–173.
Lee, C. A., & Tibbo, H. R. (2007). Digital curation and trusted repositories: Steps toward success. Retrieved January 28, 2020, from https://journals.tdl.org/jodi/index.php/jodi/article/view/229/183.
Liu, Y. Q. (2013). Data curation, its education in ILS schools? In S. Ganguly, & P. K. Bhattacharya (Eds.). International Conference on Digital Libraries (ICDL) 2013: Vision 2020 (pp. 182–191). India: The Energy and Resources Institute [TERI].
Lyon, L. (2007). Dealing with data: Roles, rights, responsibilities, and relationships. Bath, UK: United Kingdom Office for Library and Information Networking.
Macdonald, S., & Martinez-Uribe, L. (2010). Collaboration to data curation: Harnessing institutional expertise. New Review of Academic Librarianship, (16), 4-16.
Ortiz-Repiso, V., Greenberg, J., & Calzada-Prado, J. (2018). A cross-institutional analysis of data-related curricula in information science programmes: A focused look at the iSchools. Journal of Information Science, 44(6), 768–784.
Soehner, C., Steeves, C., & Ward, J. (2010). E-Science and data support services: A study of ARL member institutions. Retrieved January 28, 2020, from https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED528643.pdf.
Swan, A., & Brown, S. (2008). The skills, role and career structure of data scientists and curators:
An assessment of current practice and future needs. Retrieved January 28, 2020, from https://eprints.soton.ac.uk/266675/1/Data_skills_report_final_draft.doc.
Thomas, C., & Urban, R. J. (2018). What do data librarians think of the MLIS? Professionals’ perceptions of knowledge transfer, trends, and challenges. College & Research Libraries, 79(3), 401–423.
Tibbo, H. R. (2015). Digital curation education and training: From digitization to graduate curricula to MOOCs. International Journal of Digital Curation, 10(1), 144–153.
Xie, I., & Matusiak, K. K. (2015). New developments and challenges. In I. Xie & K. K. Matusiak (Eds.). Discover digital libraries (pp. 319–339). Netherlands: Elsevier.
Yakel, E. (2007). Digital curation. OCLC Systems and Services, 23(4), 335–340.
Yakel, E., Conway, P., Hedstrom, M., & Wallace, D. (2011). Digital curation for digital natives. Journal of Education for Library and Information Science, 52(1), 23–31.
