การจัดการความเปลี่ยนแปลงในยุคดิจิทัล: กรณีศึกษาห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาในประเทศไทย

Management of Change in the Digital Age: A Case Study ofAcademic Libraries in Thailand

บทคัดย่อ

          การวิจัยนี้มีวัตถุประสงค์เพื่อศึกษาความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาในประเทศไทยในด้านทรัพยากรสารสนเทศ พื้นที่ และบริการ และศึกษาวิธีการจัดการความเปลี่ยนแปลง ตลอดจนปัญหาและอุปสรรคที่ประสบในการจัดการความเปลี่ยนแปลง การวิจัยนี้ใช้วิธีการวิจัยเชิงคุณภาพโดยใช้ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาของรัฐในประเทศไทย จำนวน 6 แห่งเป็นกรณีศึกษา ผู้วิจัยเก็บรวบรวมข้อมูลโดยใช้วิธีการวิเคราะห์เอกสาร การสัมภาษณ์แบบกึ่งโครงสร้าง ร่วมกับการสังเกตร่วมกับการบันทึกภาพถ่ายของห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาและวิเคราะห์ข้อมูลโดยใช้วิธีการวิเคราะห์แก่นสาระ
          ผลการวิจัยพบว่า (1) ด้านความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้น ห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษามีการพัฒนาทั้งในด้านทรัพยากรสารสนเทศ พื้นที่ และบริการเพื่อให้สอดคล้องกับความต้องการของผู้ใช้ในสภาพแวดล้อมดิจิทัล เมื่อผู้ใช้บริการใช้ทรัพยากรสารสนเทศผ่านช่องทางออนไลน์เพิ่มขึ้น ห้องสมุดจึงให้ความสำคัญกับการจัดหาหรือบอกรับทรัพยากรสารสนเทศอิเล็กทรอนิกส์และการพัฒนาคอลเลกชันดิจิทัลเพิ่มขึ้น ในขณะที่การพัฒนาพื้นที่ทางกายภาพจะเป็นไปเพื่อรองรับการใช้งานตามวัตถุประสงค์ที่หลากหลาย นอกเหนือจากการใช้เป็นพื้นที่ศึกษาค้นคว้าส่วนบุคคล และในด้านบริการ ห้องสมุดได้ขยายขอบเขตไปสู่การจัดบริการออนไลน์เพื่อรองรับการใช้งานผ่านช่องทางออนไลน์ (2) ด้านวิธีการจัดการความเปลี่ยนแปลง ผลการวิจัยพบว่า ในการเตรียมความพร้อมสำหรับการเปลี่ยนแปลง ห้องสมุดกำหนดประเด็นหรือทิศทางการเปลี่ยนแปลงจากการศึกษาความต้องการของผู้ใช้และการทำความเข้าใจบริบทของห้องสมุด ในการดำเนินการเปลี่ยนแปลง การสร้างวิสัยทัศน์ร่วมและการสื่อสารมีความสำคัญต่อการสร้างการรับรู้ ทั้งยังช่วยลดปัญหาและความวิตกกังวลที่อาจเกิดขึ้นในกลุ่มบุคลากร และห้องสมุดมีการใช้การจัดการจัดการเชิงกลยุทธ์และระบบการประเมินผล ร่วมกับการสร้างความสำเร็จระยะสั้น เพื่อเป็นกลไกขับเคลื่อนความเปลี่ยนแปลงและทำให้ความเปลี่ยนแปลงนั้นคงอยู่กับองค์กร (3) ผลการวิจัยยังพบว่า บุคลากร ผู้นำ วัฒนธรรมองค์กร และการสร้างความร่วมมือถือเป็นปัจจัยแห่งความสำเร็จซึ่งห้องสมุดควรพัฒนา ซึ่งหากปราศจากปัจจัยเหล่านี้อาจก่อให้เกิดปัญหาหรือกลายเป็นอุปสรรคต่อการจัดการความเปลี่ยนแปลงในห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาได้ผลจากการวิจัยจะสามารถใช้เป็นแนวทางสำหรับห้องสมุดสถาบันอุดมศึกษาในการวางแผนเพื่อปรับตัวให้สอดรับกับความเปลี่ยนแปลงที่เกิดขึ้นในยุคดิจิทัล